پخش زنده
امروز: -
سفیر ایران در عربستان:
ایران منادی توسعه روابط با کشور‌های همسایه بوده است
سفیر ایران در عربستان با اشاره به دیدار‌های دیپلماتیک اخیر گفت: سیاست همسایگی که ایران منادی آن بوده و بر آن تأکید داشته است، ثمراتش را یکی بعد از دیگری ارائه می‌دهد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، آقایان ابوالفضل ظهره وند عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، محسن پاک آیین سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان، علیرضا عنایتی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در عربستان (ارتباط تلفنی – ریاض) و دکتر کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در روسیه (ارتباط تصویری) با شرکت در برنامه گفتگوی ویژه خبری به پرسش‌ها درباره سیاست خارجی فعال ایران و اهمیت دیدار‌های اخیر مسئولان کشورمان با مسئولان کشور‌های همسایه با موضوع دیدار‌های دیپلماتیک از عربستان تا روسیه؛ پاسخ دادند. متن کامل این برنامه به شرح زیر است:
سؤال: آقای پاکایین، باتوجه به سفر وزیر دفاع عربستان به ایران، سفر آقای عراقچی به روسیه و دیدار‌های مهم دیپلماتیکی که صورت گرفته است، همچنین مذاکرات جمهوری اسلامی ایران با ایالات متحده امریکا که در شنبه گذشته در مسقط عمان برگزار شد و شنبه پیش رو هم در دور دوم برگزار خواهد شد به صورت غیر مستقیم. به نظر می‌رسد که عرصه دیپلماسی روی دور تند قرار گرفته است. این دیدارها، این سفر‌ها و رایزنی‌های دیپلماتیک چقدر اهمیت دارد؟
پاک آیین: این ارتباطاتی که دارد انجام می‌شود به این معنا است که قدرت ایران بعنوان یک کشور تأثیرگذار و حتی در سطح بین الملل برای حل مناقشه‌های بین المللی و منطقه‌ای و ایجاد امنیت و صلح جهانی کاملاً این نقش پذیرفته و از سوی کشور‌های جهان باور شده است و یک بخش از آن هم ارتباط مستقیم دارد به سیاست خارجی فعال ایران با محوریت ارتباط نزدیک با همسایگان و همچنین نقش آفرینی در سطح جهان. ببینید امروز دو تحول مهم مربوط به همسایگان ما است. سفر وزیر دفاع عربستان به ایران خیلی پرمعنا است و اینکه ایشان از طرف اقای بن سلمان برای مقام معظم رهبری پیام می‌آورند، اهمیت خاصی دارد و نشان دهنده این است که غیر از اینکه ما توانسته‌ایم اعتماد همسایگان را جلب کنیم، تحولات منطقه‌ای، بخصوص جنایت‌های رژیم صهیونیستی و نسل کشی در غزه و فلسطین و تحولاتی که در سوریه رخ می‌دهد که اهمیت فراوان در جهان اسلام دارد، ضرورت ایجاد ارتباط بیشتر بین کشور‌های اسلامی را ایجاد می‌کند.
به همین دلیل ما می‌بینیم که عربستان سعودی وزیر دفاع خودش را به ایران می‌فرستد. این یک معنای خاصی دارد، اینکه وزیر دفاع یک کشور به کشور دیگری برود، به این معنا است که به غیر از ارتباطات سیاسی، یک اعتماد بالایی بین دو کشور ایجاد شده است. همکاری دفاعی نشان دهنده این اعتماد بالا است و اینکه طرفین مشترکاتی دارند برای دفاع از فلسطین و کشور‌های اسلامی که باید از ظرفیت‌های مشترکی که دارند استفاده کنند و برنامه‌هایی را دنبال کنند. سفر دکتر عراقچی به روسیه هم درحالی که روسیه یک کشور بزرگ همسایه ما و عضو دائم شورای امنیت ملی است، درکنار آن ما بحث‌های بسیار متنوعی با روسیه داریم که البته بحث مذاکرات مستقیم با امریکا، یکی از مبحاث متنوعی است که ما با روس‌ها داریم. ما در منطقه، در سوریه، در قفقاز، در فلسطین، مباحث دوجانبه، سند راهبردی که اخیراً دومای روسیه تصویب کرد، نشستی که بین ما و روسیه و چین بود، تمام این موارد باید مورد پیگیری قرار بگیرد.
سؤال: آقای عنایتی، سفر وزیر دفاع عربستان به تهران را در مقطع کنونی با توجه به دیدار‌هایی که صورت گرفته است و پیامی که منتقل شده است، از چه ابعادی ارزیابی می‌کنید؟
عنایتی: امیدوارم این سفر بتواند در توسعه و تحکیم مناسبات فیمابین، نقش مؤثر خودش را ایفا کند. شاید ما اگر در مارس ۲۰۱۳ یک برشی برای روابط داریم که روابط به حالت طبیعی خودش برگشت، شاید در امروز بتوانیم یک برش کیفی به این روابط بزنیم و بگوییم که ماقبل از انجام این سفر و مابعد از انجام این سفر می‌تواند در بستر مناسبات ایران و عربستان یک روز مهمی را دربر بگیرد. جایگاه آقای خالد بن سلمان در وزارت دفاع و جایگاه وزارت و پرونده‌هایی که توسط او تصدی می‌شود و موقعیتی که وی در ساختار مراتب حاکمیتی در عربستان سعودی دارد و دیدگاه مثبتی که در ملاقات‌های متعددی که با وی صورت گرفته است، همه این امور نشان می‌دهد که ما در یک دوره جدیدی از مناسبات می‌توانیم قرار بگیریم. دو کشور به لحاظ تاریخی دارای موافقت نامه‌های لازم الاجرایی هستند، ازجمله موافقت نامه هوایی، موافقت نامه همکاری اقتصادی، موافقت نامه‌های امنیتی. برخی از این موافقت نامه‌ها در یکسال و نیم و دو سال گذشته مورد تأکید قرار گرفته است.
به موجب موافقت نامه هوایی که بین ایران و عربستان وجود دارد، پرواز مستقیم بین ایران و عربستان از عمان به مشهد از سر گرفته شده است. پرواز‌های عمره در سالجاری بسیار فعال بوده است و ما بالغ بر ۲۱۰ هزار نفر در سالجاری عمره گزار به عربستان سعودی رفته‌اند. اینها درحقیقت بعضی از نمونه‌ها و نشانه‌های مناسبات ایران و عربستان است. البته ایران و عربستان با ظرفیت‌ها و توانمندی‌ها و امکاناتی که دراختیار دارند و با توجه به جایگاه شان در منطقه و جهان اسلام، بسیار بیشتر از این سقفی که ما ا لان تعریف کردیم و برشمردیم، می‌تواند مناسبات را توسعه و گسترش بدهد. دیدار آقای خالد بن سلمان از ایران در پی دیداری بود که آقای فیاض الربیعی، رئیس ستاد مشترک عربستان سعودی چندی پیش از ایران انجام دادند. قبل از آن هم تماس تلفنی رئیس ستاد مشترک ایران، آقای باقری، با امیر خالد بود و همچنین حضور ایران در نمایشگاه دفاعی که در عربستان برگزار شد. بعضی از این موارد برای اولین بار است که در مناسبات ایران و عربستان شکل می‌گیرد و رقم می‌خورد؛ و ما اینها را تماماً به نفع منطقه و به نفع جهان اسلام و به نفع دوجانبه ارزیابی می‌کنیم. سیاست همسایگی که ایران منادی آن بوده است و بر آن تأکید داشته است، ثمرات و میوه‌های خودش را یکی بعد از دیگری ارائه می‌دهد و امیدواریم که مناسبات ایران و عربستان هم در بعد دوجانبه و هم در بعد منطقه‌ای و جهان اسلام بتواند روزبه روز و هر لحظه بیش از لحظه گذشته توسعه پیدا کند.
سؤال: آقای ظهره وند، تحولات سیاست خارجی فعال جمهوری اسلامی ایران و همزمان مذاکرات و رایزنی‌ها و دیدار‌هایی که دارد صورت می‌گیرد با غرب و شرق. این سیاست خارجی فراگیر و متوازن که در دستور کار ایران قرار داشته است و هم اینک هم به صورت فعال دارد پیش می‌رود، چقدر اهمیت دارد در منطقه و در عرصه بین الملل؟
ظهره وند: من یک بعد دیگری را هم اضافه کنم که بحث را تکمیل کنیم که بتواند توضیح بدهد هم، همزمانی این اتفاقات را، سفر وزیر دفاع عربستان به تهران، سفر آقای عراقچی به مسکو و مذاکراتی که احتمالاً شنبه ما پیش رو داریم و درکنار این یکسری اتفاق‌های حاشیه دیگری هم دارد می‌افتد. مجموعاً اینها از یک ظرفیت و بار راهبردی هم برای ما و هم برای بازیگران منطقه‌ای، چه آنهایی که با ما رقابت داشتند و چه جناحی که با ما در مسیر اتحاد و شراکت راهبردی دارد جلو می‌رود، برخوردار است. شرایطی که ما امروز در محیط بین الملل با آن مواجه هستیم، یک شرایط گذار است. یعنی نه یک جانبه گرایی قبلی است که امریکایی‌ها دارند تلاش می‌کنند برای برگرداندن این موقعیت برای ایالات متحده و نه چندجانبه گرایی هنوز صورت بندی نشده است. من اگر بخواهم از سفر وزیر دفاع عربستان شروع کنم، این نشان می‌دهد که سعودی برای خودش یک جایگاهی را ترسیم می‌کند، متفاوت از جایگاه قبلی خودش در منطقه و در روابط با کشور‌های اثرگذار که در رأس آنها ایران باشد، در حوزه خلیج فارس. این سفر بسیار مهمی است و نشان می‌دهد که ریاض دارد یک تصمیم جدی را می‌گیرد و باید بیاید و در تهران این را آزمایش کند و ببیند که دیدگاه‌ها چقدر با هم همسویی دارند و یا در چه نقاطی از هم فاصله می‌گیرند.
فراموش نکنیم وضعیت ایالات متحده مؤثرترین مؤلفه است در این تصمیم گیری و تحولات شبه جزیره عربستان. یعنی اتفاقاتی را ما در شبه جزیره عربستان ازجمله مثلاً در یمن شاهد هستیم که می‌تواند جهت تحولات را کاملاً تغییر بدهد و کسی که بیشترین تأثیر و تأثر را می‌گیرد، عربستان سعودی است که بخشی از این بازیگری توسط رژیم صهیونیستی و امریکا دارد دنبال می‌شود، به نظر این نکته خیلی مهم است. اخباری می‌رسد راجع به اینکه مثلاً چندین لشگر در جنوب طراحی و آماده شده است برای حرکت به سمت صعده و برخورد با انصارالله.
سؤال: آقای جلالی درباره سفر مهم آقای عراقچی به مسکو، پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی، دیدار‌هایی که صورت گرفته است و اهمیت این سفر و انتقال این پیام توضیح بدهید؟
جلالی: همان طوری که مستحضرید از مدتی پیش مقرر شده بود که جناب آقای دکتر عراقچی، وزیر امور خارجه، پیام مقام معظم رهبری را خطاب به آقای پوتین به مسکو بیاورند و آن را تسلیم کنند به آقای پوتین. خوشبختانه این هماهنگی انجام شد و امروز آقای دکتر عراقچی ضمن ابلاغ پیام مقام معظم رهبری به آقای پوتین، مذاکرات بسیار مفصل و خوبی را در حوزه‌های مختلف با آقای پوتین داشتند.
طبعاً بخشی از این ملاقات به خواندن و تبیین پیام جامع و مهم مقام معظم رهبری اختصاص یافت که طبعاً این پیام بسیار مهمی بود. درکنار آن روسیه از گفت‌و‌گو‌های خودش نسبت به اوکراین و گفت‌و‌گو‌هایی که با امریکایی‌ها داشتند توضیحاتی را خدمت وزیر محترم امور خارجه دادند و همچنین آنها علاقه‌مند بودند که آخرین وضعیت گفت‌و‌گو‌های مستقیم ایران را از زبان دکتر عراقچی بشنوند که وی توضیحاتی را در مورد گفت‌و‌گو‌های ما با ایالات متحده امریکا دادند. همچنین بحث‌هایی در حوزه مسائل هسته‌ای و تحولاتی که در این زمینه گذشت این هم مباحثی بود که بین آقای دکتر عراقچی و آقای پوتین گذشت. بعد هم درخصوص مسائل منطقه و اوضاعی که در منطقه وجود دارد، درخصوص مسئله فلسطین و غزه و مسائلی که در کشور‌های مختلف در منطقه ما می‌گذرد، اینها موضوعاتی بود که بین وزیر امور خارجه و آقای پوتین گفت‌و‌گو شد.
طبعاً بحث اصلی که آقای پوتین داشتند این بود که رابطه ما با جمهوری اسلامی ایران یک رابطه کاملاً راهبردی است به ویژه پس از اینکه ما قرارداد راهبردی ۲۰ ساله را با همدیگر امضاء کرده‌ایم و مرتب تأکید می‌کردند به اینکه اگر روابط ما در آن تغییر ایجاد شود در کشور‌های دیگر مثلاً امریکایی ها، طبعاً هیچ خللی به ماهیت روابط ما با جمهوری اسلامی ایران وارد نمی‌کند. ما دو کشوری هستیم که تصمیم گرفته‌ایم درکنار همدیگر با استقلال حرکت کنیم و طبعاً ایران همیشه بر این تأکید دارد که جمهوری اسلامی ایران یک کشور کاملاً مستقلی است، سیاست خارجه ما کاملاً براساس استقلال است و بر این تأکید داریم. ما هم علاقمند هستیم که روسیه بعنوان یک کشور بزرگ، روسیه مقتدر و صاحب نقش در عرصه جهانی باشد. درکنار آن ایران هم بعنوان یک کشور مستقل دارای جایگاه و نقش خودش باشد. مجموعه مباحثی که گذشت اینها بود، انشاالله فردا هم دکتر عراقچی مذاکرات مفصل تری را با آقای لاوروف خواهند داشت، البته در همین ملاقات هم آقای لاوروف هم حضور داشتند. روی خیلی از موضوعات که صحبت شد قرار شد که با جزئیات فردا دو وزیر محترم امور خارجه با هم گفت‌و‌گو داشته باشند و مواضع را بتوانیم در مباحث مختلف با هم هماهنگ کنیم.
سؤال: با نگاه به معاهده مشارکت جامع راهبردی ایران و روسیه و نکته بسیار مهمی که جمهوری اسلامی و روسیه در برابر چالش‌های مشترکی قرار دارند. تحریم‌های امریکا و غرب و اینکه در سایه این تحریم‌ها روابط در حوزه‌های مختلف آنطور که باید و شاید پیش نرفته و در مسیر قرار نگرفته است و سرعت آن به نظر می‌رسد که کند است. برای حل این چالش ها، این توافقی که صورت گرفته است و گسترش همکاری‌ها چه برنامه ریزی‌هایی شده است؟
جلالی: هم در پیام مقام معظم رهبری به این نکات اشاره شد برای گسترش روابط و پروژه‌های بزرگی که در دست داریم و طبعاً مقام معظم رهبری دستورات لازم را به دستگاه‌های مختلف دادند و هم آقای پوتین در گفتگوهایشان روی پروژه‌های اصلی و اساسی تأکید کردند و هم دکتر عراقچی به تفصیل روی بحث روابط دوجانبه گفت‌و‌گو کرد. ببینید این سؤالی که شما کردید، سؤالی اساسی است که چرا علی رغم اراده رهبران دو کشور و این همه سند‌هایی که تولید شده است، روابط ما به حد مطلوب نرسیده است. ما برخی موانعی که داریم، موانع عینی است، برخی‌ها را مقام معظم رهبری فکر کردند مثلاً در همین جلسه‌ای که در ماه رمضان با مقام‌های کشور داشتند، در آنجا ایشان یکی از پروژه‌هایی که نام بردند و گفته‌اند نیاز به پیگیری دارد، مسئله دالان یا کریدور شمال و جنوب بود که مثال زدند....
یا در همین جلسه اخیر دیدار نوروزی با مسئولین، ایشان دوباره تأکید کردند؛ به کشور‌هایی مثل روسیه و چین باید توجه شود. به نظر من یک سری مشکلاتی را ما داریم که بخش زیادی از این مشکلات برمی‌گردد به داخل کشور و اینها را باید در داخل کشور ساختارها، مسائل و مشکلاتی که داریم ان‌شاءالله به مرور حل کنیم. البته افق، افق روشنی است و تا به حال رشد ما هم رشد خوبی بوده، الان ما به هر حال با روسیه آن چه که از گمرکات روسیه در می‌آید؛ ما در سال ۲۰۲۴؛ شانزده درصد رشد نسبت به ۲۰۲۳ داشتیم و حجم تجارت ما به حدود پنج میلیارد دلار رسیده، ولی طبعاً این رقم، رقم قانع کننده‌ای نیست و حتماً باید تلاش‌های خود را مضاعف کنیم.
سؤال: آقای پاک‌آیین ما در بخش سفر وزیر دفاع عربستان به تهران بمانیم، کمی بیشتر راجع به آن صحبت کنیم و بعد برویم مفصل راجع به روسیه، یک نکته بسیار مهم؛ نکته‌ای است که خالد بن سلمان در این سفر اشاره کرده و اصرار بر تقویت روابط ایران و عربستان داشته، با توجه به پیام پادشاه عربستان به مقامات جمهوری اسلامی ایران، آن چه که در این سفر صورت گرفته، به معنی تغییر رویکرد عربستان نسبت به جمهوری اسلامی ایران است؟
محسن پاک‌آیین؛ رویکرد جمهوری اسلامی ایران نسبت به عربستان، همیشه یک رویکرد عملگرایانه و مثبت بوده و ما در طول تاریخ بعد از انقلاب هیچگاه تعرضی به عربستان نداشتیم، از سوی دیگر در مقاطعی شاهد این بودیم که عربستان رویکرد مثبتی که ما انتظار داشتیم را از خود نشان نداده و به نظر می‌رسد تحولاتی رخ داده که این تحولات باعث شده که عربستان به این جمع‌بندی برسد که ایران یک دوست قابل اعتماد و یک محور اعتماد در منطقه است. یکی از دلایل آن که در وضعیت جاری غرب آسیا می‌توانیم به آن اشاره کنیم؛ این وضعیت خاص نسل‌کشی اسرائیل است در غزه و حمایت‌هایی که آمریکا از این نسل‌کشی انجام می‌دهد و پیش بینی می‌شد با توجه به علاقه‌مندی دنیا و دنیای اسلام به فلسطین و قبله اول مسلمین، به تدریج این رویکرد‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی نسبت به فلسطین باعث ایجاد اتحاد بین جهان اسلام خواهد شد و این را شاهد هستیم. در یک مقطعی بود ما وقتی با کشور‌های عرب صحبت می‌کردیم راجع به مسأله فلسطین، به ما می‌گفتند این مسأله؛ یک موضوع عربی است، شما کاری نداشته باشید، ما مدیریت می‌کنیم، اما امروز به این جمع‌بندی رسیدند که این موضوع، یک موضوع اسلامی و فراعربی است و باعث نه تنها امنیت غرب آسیا، بلکه باعث امنیت و منافع این کشور‌ها هم خواهد شد.
لذا به نظر می‌رسد که ما از این به بعد شاهد نوعی رویکرد متمایل به اتحاد و انسجام در جهت تقویت امت اسلامی از سوی کشور‌های عرب خواهیم بود و محور این کشور‌های عرب هم؛ عربستان است و کشور‌های دیگر به عربستان نگاه می‌کنند؛ لذا به نظر می‌رسد که ما در آینده بیشتر شاهد این خواهیم بود که بدون مداخله خارجی ما به دنبال تأمین امنیت منطقه باشیم؛ یعنی همین مسأله امنیت مشترک منطقه‌ای که ما از اول انقلاب آن را دنبال کردیم و سردار سلیمانی بار‌ها این را تکرار کردند، ان‌شاءالله به مرحله اجرا در‌خواهد آمد.
سؤال: آقای ظهره‌وند به همزمانی چند رویداد در عرصه سیاست خارجی اشاره کردید، به عربستان رسیدید و می‌خواستیم برویم سراغ روسیه، اما در عربستان بمانیم. با توجه به آن‌چه اشاره شد، مهمترین دستاورد‌هایی که این سفر برای دو کشور، منطقه، جهان اسلام و حتی فراتر؛ عرصه بین‌الملل خواهد داشت چیست؟
ابوالفضل ظهره‌وند: این سفر آغاز یک فرایند می‌تواند باشد، یعنی با یک سفر تکمیل نمی‌شود. تصور من این است که شخص بن‌سلمان نقطه عطفی است در تحولات و نقش‌آفرینی این کشور در منطقه و جهان. عربستان همواره کشوری بوده که امنیتش را برون‌زا تعریف کرده، یعنی ایالات متحده، قبل از آن هم انگلیس، اما الان تلاش می‌کند که به یک بازیگر مؤثر که امنیتش باید درون‌زا باشد، تبدیل شود. این فرایند؛ یک فرایند خاصی است. مثلاً تحولاتی که در صحنه اجتماعی و محیط داخلی عربستان شکل داده، خیلی تغییر ایجاد کرده، یا تجربه سوریه برای او خیلی درس‌آموز است؛ یعنی اتفاقاتی که الان در صحنه سوریه یا حتی لبنان پیش می‌رود، خلاف آن چیزی است که عربستان انتظارش را داشت، بنابراین به این سمت می‌رود که بهتر است که عربستان بیاید با توجه به روند نزولی که غرب و در رأس آن؛ ایالات متحده در جنبه ظرفیت نرم پیدا کرده، بیاید و نقش خود را در منطقه تعریف کند، آن هم در این صورت‌بندی جدیدی که در محیط بین‌الملل اتفاق می‌افتد؛ یعنی حرکت از سمت یکجانبه‌گرایی به سمت چندجانبه‌گرایی است و در این صورت‌بندی جدید، قطعاً ایران، روسیه و چین؛ سه کشور مؤثر و کلیدی خواهند بود و هستند؛ بنابراین از این زاویه؛ سفر یک سفر بسیار مهمی است، قطعاً نشست وزیر دفاع عربستان با فرماندهان نظامی ما و شخصیت‌های حتی سیاسی، امنیتی و در رأس آن؛ سردار سرلشکر باقری می‌تواند خیلی مؤثر باشد. بازدید‌هایی که صورت گرفت می‌تواند سعودی را به آن سمتی که بایسته نقش‌آفرینی آن در جهان اسلام و منطقه است سوق دهد.
سؤال: آقای پاک‌آیین برویم سراغ سفر آقای عراقچی به روسیه، در این مقطع زمانی با توجه به تحولاتی که در عرصه سیاست خارجی اتفاق می‌افتد، چقدر پراهمیت و از چه زوایایی قابل بررسی است؟
پاک‌آیین: ما شاهد این هستیم که نظم جدیدی در جهان در حال شکل‌گیری است و یکی از این خصوصیات این نظم، انتقال قدرت از غرب به شرق است و کاهش قدرت یکجانبه‌گرایی و رویکرد بین‌المللی به حمایت از چندجانبه‌گرایی. منطقه‌ای که ما، روسیه و چین در آن واقع هستیم، منطقه اوراسیا است. اوراسیا یک منطقه بسیار مهمی است که این حرف ما نیست، خود اقتصاددانان آمریکا هم این را می‌گویند که ظرف ۲۵ سال آینده تعیین کننده اقتصاد و خطوط اقتصادی جهان، منطقه اوراسیا است؛ منطقه‌ای که از چین شروع می‌شود، وارد آسیای مرکزی می‌شود، بخشی از قفقاز را در بر می‌گیرد که ایران محور این منطقه است و بعد به ترکیه می‌رود. کشور‌های مهم و تأثیر گذار این منطقه اوراسیا، سه کشور هستند؛ ایران، روسیه و چین. چین به علت توانمندی بالای اقتصادی خود، روسیه به علت توانمندی سیاسی و ژئوپلتیک خاصی که دارد و ایران هم به دلیل خاصیت ژئوپلتیکی، بحث حمل و نقل، ترانزیت، نفت، گاز و ایران یک کشور ثبات‌ساز در منطقه است. این کشور‌ها در کنار هم هستند لذا باید باهم همکاری کنند.
این است که رهبر معظم انقلاب پیام می‌رسانند برای آقای پوتین، نشان‌دهنده عنایتی است که ایشان به اهمیت روابط با روسیه دارند و نشان از اراده سیاسی است که بین دو کشور شکل گرفته است. شاید برخی تصور کنند که این پیام به علت مذاکرات غیرمستقیم اخیری است که با آمریکا داشتیم، در حالی که همان طور که آقای جلالی هم در اول صحبت‌شان فرمودند از چند وقت قبل قرار بود اتفاق بیفتد که قبل از مذاکرات و طیف زیادی از مسائل را در بر می‌گیرد که به سفر آقای عراقچی خورد و سفر به چین هم انجام خواهد شد، ما منتظر هستیم که رئیس جمهور چین از آسیا برگردد و بعد آقای عراقچی به آن جا هم خواهند رفت. وجود سه کشور ایران، روسیه و چین؛ این را ضروری می‌کند که ما ارتباطات بیشتری باهم داشته باشیم و محور‌های همکاری بیشتری که بتوانیم نقش‌آفرینی کنیم در آن ایجاد نظم جهانی که عرض کردم.
سؤال: آقای ظهره‌وند پیام مهم رهبر معظم انقلاب اسلامی به آقای پوتین، معاهده مشارکت جامع ایران و روسیه و موضوع بسیار پراهمیت روابط دوجانبه دو کشور است؟
ظهره‌وند: من برآورد می‌کنم و از محتوای این پیام اطلاع ندارم، اولاً این پیام یک تصمیم راهبردی است و به نظرم ربطی به تحول فعلی یا مذاکرات نمی‌تواند داشته باشد. این اطمینان را به رئیس جمهور روسیه می‌دهد که روابط راهبردی و روندی که در این روابط شروع شده، محدود به دولت‌ها نیست، یعنی با دولت قبل و دولت فعلی؛ این مسیر، مسیری است که بایسته است؛ به دلایل مختلف و الزامات ژئوپلتیکی که وجود دارد، این یک جنبه است، نکته دوم شاید همزمانی این پیام با تصویب این توافقنامه جامع همکاری‌های راهبردی بین دو کشور که همه مسیر‌ها را طی کرده؛ هم دوما، هم سنا و فقط منتظر امضای آقای پوتین است و متأسفانه در سمت ما، باید خیلی زودتر از اینها، لایحه این توافقنامه به مجلس بیاید که تا الان نیامده و انتظار است ان‌شاءالله هر چه سریعتر بیاید. این برای امنیت ملی ما و حفظ امنیت ژئوپلتیکی منطقه بسیار بسیار اهمیت دارد. به نظر می‌رسد که این پیام هم معطوف است به همکاری‌های بلندمدت دو کشور و هم برمی‌گردد به تحولات منطقه‌ای هم در سمت غرب آسیا ازجمله در سوریه؛ که ما و روسیه بسیار بسیار تأثیرگذار بودیم در حفظ ژئوپلتیک سوریه و نجات آن از فروپاشی توسط داعش و اتفاقاتی که بعد افتاد که به نظرم این یادآوری حتماً باید می‌شد و بشود به روسی که فریب بازی آمریکایی‌ها را نباید خورد.
در اوکراین هم مجدداً آمریکای‌ها این تلاش را می‌کنند؛ این یک نکته است، تلاشی که آمریکایی‌ها دارند که بین ایران، روسیه و چین همواره سعی کنند گسست و شکاف ایجاد کنند، این پیام به نظرم بسیار بسیار اهمیت دارد در خنثی‌سازی این ترفند امریکایی‌ها و همان طور که آقای پاک‌آیین اشاره کردند که احتمالاً سفری هم آقای عراقچی داشته باشد، من ابراز امیدواری می‌کنم که حامل پیام حضرت آقا باشند به رهبری چین، چون چینی‌ها هم در همین راستا حرکت‌های خوبی را نشان دادند و من صحبت‌های سفیر چین در تهران را هم که دیدم، مشخص شد اصلاً فضا را کاملاً برای ما باز گذاشتند که نمی‌دانم ما چرا حرکت جدی نداریم؟ یعنی این رویکرد راهبردی بایستی در سمت تهران قوی‌تر در دستور کار قرار بگیرد. چینی که بیش از یک و نیم تریلیون دلار فقط واردات دارد و به ما پیشنهاد می‌دهند که شما هر چقدر می‌خواهید همین جا صادر کنید. به عنوان نمونه؛ اینها ۶۲ میلیارد دلار در سال واردات مس دارند، در حالی که ما در سال بیش از یک میلیارد مس صادر نمی‌کنیم، بنابراین بازاری این قدر وسیع و این قدر در اختیار، ما باید از این استفاده کنیم و دیگر بحث از تحریم‌های غرب، اینجا معنی پیدا نمی‌کند. الان چین عمده‌ترین وارد کننده نفت ایران است.
اگر این همکاری‌های راهبردی را با طرف چینی در دستور کار بگذاریم، دیگر جایی برای ادامه تحریم و بازی‌هایی که غربی‌ها در اقتصاد ایران می‌خواهند شکل دهند؛ تحت عنوان فشار و اتفاقاتی که الان شاهد آن هستیم، نمی‌ماند؛ بنابراین این سفر و سفر مشابه این، بسیار بسیار تعیین کننده خواهد بود. یک نکته دیگر هم باز باید توجه کنیم؛ روسیه و چین امروز اگر می‌آیند و این توافقنامه راهبردی را به امضا و تصویب می‌رسانند، در واقع متوجه منافع و مصالح امنیت ملی خودشان هستند و به دلیل این که هم راستایی پیدا کردند در تهدید با ایران، روسیه و چین؛ با یک خطر جدی به نام امریکا، این امر است که آنها را به سمت ایران سوق می‌دهد و ما این را باید توجه داشته باشیم، الان تازه‌ترین خبری که دارم، باز آمریکایی‌ها نیرو‌های تکفیری را به داخل افغانستان انتقال می‌دهند که متوجه تاجیکستان و آسیای میانه باشند؛ این خیلی خطرناک است. یا بازی که می‌خواهند در قفقاز راه بیندازند، بنابراین آن‌چه که می‌تواند خنثی‌کننده توطئه‌های آمریکا و غرب باشد، این همکاری‌های راهبردی بین ایران، روسیه و چین است. روسیه قطعاً به راه ایران برای دسترسی به آب‌های گرم نیاز دارد. ۳۵ میلیون تن فقط سالانه صادرات غلات روسیه است. فرض کنید پنج میلیون تن این در ایران رسوب کند و تبدیل شود به فراوری انواع کالا و صادر شود، ببینید چه تحولی در اقتصاد ایران به وجود می‌آید. درآمدی که از انتقال این حجم از کالا متوجه ایران خواهد شد، یا کالا‌هایی که چینی‌ها می‌خواهند عبور دهند؛ یک جاده، یک کمربند؛ این کار‌ها را باید انجام دهیم و این می‌شود آن سرمایه‌گذاری که امسال هم شعار آن را دادیم و یک سرمایه‌گذاری ژئوپلتیکی است.
سؤال: هر دو بزرگوار اشاره کردید به معاهده مشارکت راهبردی ایران و روسیه، همچنین به سطح روابط، یک نکته‌ای که با آقای جلالی هم صحبت کردیم، بحث چالش‌های پیش‌رو؛ تحریم‌های آمریکاست که می‌خواهیم حتماً راجع به آن بپردازیم، اما با توجه به فضای داغ مذاکرات ایران و آمریکا، ارتباط تلفنی داشته باشیم. آقای کمالوندی همزمان با خبر‌های داغ دور نخست مذاکرات غیرمستقیم جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا و همچنین خبر‌هایی که منتشر می‌شود از برگزاری شنبه آینده یعنی دور دوم که به صورت غیرمستقیم در رم ایتالیا احیاناً خواهد بود، ما سفر گروسی؛ مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران را داریم، از برنامه‌ریزی‌هایی که صورت گرفته، همچنین نتایج این سفر به تهران بفرمایید؟
بهروز کمالوندی؛ سخنگو و معاون سازمان انرژی اتمی: این سفر البته از پیش تعیین شده بود و چارچوب تعاملات جاری بین ما و آژانس حتی پیش‌بینی شده بود که ایشان روز شنبه بیایند، ولی با توجه به این که مصادف شده بود با سفر آقای عراقچی با توجه به مذاکراتی که دنباله مذاکرات عمان است، این را یک مقداری جلوتر انداختیم که این دیدارها انجام شود که دیداری که دیشب آقای گروسی با آقای عراقچی داشتند و مذاکراتی که صبح امروز مفصل با مهندس اسلامی انجام شد، بازدیدی که ایشان از نمایشگاه دستاورد‌های هسته‌ای داشتند که بسیار تحت تأثیر قرار گرفتند و خودشان به این مسأله اذعان کردند و البته قول و قرار‌هایی که ان‌شاءالله قرار است با ادامه تعاملات، ظرف دو هفته آینده، معاون ایشان هم بیایند و بتوانیم مسائل را پیگیری کنیم.
سؤال: مهمترین محور‌های رایزنی‌های صورت گرفته با آقای عراقچی یا مهندس اسلامی که اشاره کردید صبح امروز بوده، به قدر بضاعت و آن چه که می‌تواند منتشر شود، توضیح می‌دهید؟
کمالوندی: در دیدار آقای عراقچی، مسأله گفت‌و‌گو‌های عمان مطرح شد، بحث‌های در ارتباط با حواشی این موضوع، نقشی که می‌تواند آژانس داشته باشد، تذکراتی که لازم بود به مدیرکل داده شود. نقشی که ایشان می‌تواند به طور مؤثر حداقل نقش منفی نداشته باشند، مطرح شد و موضوعات دیگر البته در دیدار با آقای اسلامی، البته هم در دیدار آقای اسلامی و هم آقای عراقچی، به مسأله تهدید‌ها اشاره شد و دو مقام ایرانی گفتند که ایران محکم ایستاده، بدیهی است در مقابل تهدیدات پاسخ قاطع خواهد داد. این مطلبی بود که دو طرف گفتند؛ هم آقای عراقچی و هم آقای اسلامی. آقای اسلامی به تفصیل صحبت کردند. مطالب ضد و نقیضی که از کاخ سفید گرفته، بیانیه‌ای که می‌آید موضوعات مختلفی که یک مقدار زیادی گمراه‌کننده است، ولی تأکید کردند به هر حال آن چه که مهم است؛ ایران تأکید دارد به حقوق هسته‌ای خود و هیچ کس نمی‌تواند با ملت ایران با زبان تهدید صحبت کند. از مصاحبه‌های مدیرکل انتقاد داشتند، به صورت خیلی صریح گفتند که بعضی وقت‌ها این مصاحبه‌ها زمینه را برای سوء استفاده دشمنان فراهم می‌کند، مثل مورد اخیر که گروسی به نحوی گفته بود میزان مواد غنی شده ۶۰ درصدی که ایران در اختیار دارد؛ چیزی معادل هفت بمب اتمی است. ایشان انتقاد کردند به این مسأله و گفتند ما کار خلاف پادمان انجام نمی‌دهیم، چون سطح و حدی برای میزان غنی‌سازی؛ مشخص نشده، دلیلی ندارد که مدیرکل مطالبی این چنینی مطرح کند. البته مدیرکل هم اشاره داشت که الان زمینه برای تفاهم فراهم شده، آژانس آماده است که نقش خود را به خصوص در این رابطه ایفا کند و مثل پلی برای کمک به تفاهم، اظهار آمادگی کرد که در این زمینه فعال شوند. موضوع پیگیری‌های مذاکرات فنی ما همان طور که اشاره کردند، قرار شد که ظرف دو هفته آینده آقای آپارو؛ معاون ایشان بیایند تهران و مذاکراتی داشته باشیم. موضوعاتی که دست و پا گیر هستند، موضوعاتی که مدام تکرار می‌شود و مسائلی هم نیست که بخواهند مدام در گزارشات آژانس بیاید؛ غیر از این که اینها زمینه را برای فشار‌های بیشتر فراهم می‌کند، حسن دیگری ندارد. قرار شد که این موضوعات یک بار دیگر ظرف دو هفته آینده بررسی شود تا ما بتوانیم فضا را به نحوی کنیم که تعاملات با آژانس و کشور‌های دیگر به نحوی مدیریت شده بتواند به سمت مسیر سازندگی و تفاهم پیش برود.
سؤال: یک جمع‌بندی خیلی کوتاه؟
ظهره‌وند: این تحرکات دیپلماتیک و اتفاقاتی که امروز شاهد آن بودیم و هستیم، تأثیر مثبت خواهد داشت برای نشست احتمالی در روز شنبه که گفت‌و‌گو‌ها در رم یا عمان برگزار شود.
نظر شما