تشنه بر سَرچشمه/ حکایت دهدز و۱۱۰ روستایش

کمی که پیش رفتیم، آقا مسعود به استقبالمان آمد، او چند سالی می‌شد که در دبیرستان قلعه سرد مشغول تدریس بود، سرصحبت را این گونه باز کرد: هرچه از زیبایی‌های قلعه سرد بگویم، کم گفته ام، اما آنچه این روز‌ها مردم را کلافه کرده است صدای بی رمق آب است که ازروستا شنیده می‌شود.

آقا مسعود نگاهش را به زمین دوخت و ادامه داد: چند سالی می‌شود که مردم روستا با نزدیک شدن به فصل تابستان با قطعی مکرر آب روبه رو هستند، همین تابستان سال گذشته بود که دو هفته تمام، رنگ آب را ندیدیم.

آقا مسعود شیرآب گوشه‌ی حیاط را باز کرد، آب کدر بود و قابل نوشیدن نبود، اهالی روستا که خبر آمدنمان را شنیده بودند دور ما جمع شده بودند در میان شلوغی و همهمه اهالی، دهیار روستا جلو آمد و گفت: آّب لوله کشی خانه‌ها از چاه تامین می‌شود.

چند سالی است سطح آب‌های زیرزمینی افت کرده وحفر چاه‌های عمیق‌تر هم مشکل را حل نکرده و کیفیت آب این چاه‌ها بسیار پایین و آهکی است.

دهیار روستا با اشاره به مخزن‌های آبی که بر بام هر خانه، نمایان بود گفت: به اردیبهشت ماه که نزدیک می‌شویم در طول روزشاید ۵ تا ۶ ساعت آب جریان داشته باشد و اگر این مخزن‌ها نباشد، بیشتر ساعات با قطعی آب روبه رو می‌شویم.

از دهیار در مورد چگونگی تامین آب شرب پرسیدم، مرا به میدان اصلی روستا برد، جایی که اهالی از چشمه بالادست، لوله‌ای را به میان روستا انتقال داده بودند و بشکه‌های ۲۰ لیتری آب را پر می‌کردند وبرای مصرف شرب به خانه می‌برند.

آقای قلعه سردی  همانطور که دستش را با آب سرد چشمه می‌شست گفت: آب شرب روستا از این چشمه تامین می‌شود، اما با از راه رسیدن فصل گرم، آب چشمه بالادست کفاف شرب را هم نمی‌دهد، اهالی موتور دیزلی را در مسیر صعب العبور چشمه بالا برده بودند تا به کمک پمپ آب، برای نوشیدن انتقال دهند، اما پمپ‌ها به خاطر فشارِ کم آب می‌سوزند.

همه‌ی این تنش‌های آبی در حالی است که دو ابرسازه سد کارون ۳ و کارون ۴، در همسایگی این روستاها قرار دارد، سد‌هایی که هر کدام میلیارد‌ها متر مکعب آب در پشت خود ذخیره دارند.

اما این همه‌ی ماجرا نبود
از قلعه سرد به روستای کهرلا رفتم روستایی درحاشیه دریاچه سد کارون ۳، از درون روستا به راحتی دریاچه سد قابل مشاهده بود.

پای صحبت اهالی که نشستم در کمال ناباوری متوجه شدم هیچ لوله کشی برای آبرسانی به روستا انجام نگرفته و اهالی روستای کهرلا هم از داشتن آب لوله کشی دایمی محروم بودند و با تانکر، آبرسانی به روستایشان انجام می‌گرفت آن هم ۲ یا ۳ روز یکبار.

روستای سادات حسینی ، فالح ، حاجی کمال ، اَوِند و بالازرد شرایط مشابهی داشتند یعنی با فاصله ۱ کیلومتری از دریاچه سد، با تانکر، آبرسانی به روستا‌ها صورت می‌گیرد و تنش‌های آبی، گریبانشان را گرفته بود.
اهالی می‌گفتند: به خاطر ساخته شدن این سد‌ها روستا‌های زیادی به زیر آب رفتند و ۱۰ هزار نفراز خانه و کاشانه شان نقل مکان کردند تا این سد‌ها ساخته شود و روستاهایشان که در محل دریاچه سد قرار داشت به زیر آب رفت، اما تاکنون هیچ لوله کشی آبی از سد‌ها صورت نگرفته است و ما در کنار حجم عظیمی از آب تشنه هستیم.

اما موضوع تنش‌های آبی محدود به چند روستا نبود.
بر اساس مطالعات و مستندات آبفا: شهر دهدز و۱۱۰ روستای اطراف آن که مجموعاً جمعیتی بالغ بر ۲۰ هزار نفر را تشکیل می‌دهد با تنش آبی روبه رو هستند.
هژیر کیانی پژوهشگر و استاد دانشگاه که خود از اهالی دهدز است با بیان این که آب شهر دهدز وروستا‌های اطراف آن از طریق چاه تامین می‌شود اظهار داشت: آبرسانی به دهدز و روستا‌های اطراف از طریق برداشت آب از دو چاه صورت می‌گیرد.

در چند سال گذشته سطح آب چاه‌ها به قدری افت کرده که اگرقبلاً از عمق ۴۵ متری قادر به برداشت آب از چاه بودیم درحال حاضر باید ۱۷۰ متر چاه حفر کنیم تا به آب برسیم.

تنها چاهی که برای شهر دهدز آب پمپاژ می‌کند و ۲۴ ساعته در حال فعالیت است، ۳۵۰ متر عمق دارد.

در نظر داشته باشید حداکثر عمق مجاز برای حفر چاه، ۲۰۵ متر است اگر چاه عمیق‌تر از این حد حفر شود سختی آب بالا می‌رود ومیزان نمک محلول در آب بالا می‌رود.

کیانی در ادامه افزود: اگر تا چند سال پیش دبی آب چاه‌ها ۴۵ لیتر بر ثانیه بوده است امروز به عدد ۱۵ لیتر بر ثانیه رسیدیم.

سطح آب چاه‌ها به قدری پایین آمده است که دیگر امکان حفر چاه جدیدی وجود ندارد.

از ۱۱۱ روستایی که تحت تنش‌های آبی هستند ۴۳ روستا تحت پوشش آبفا هستند؛ و مابقی به شکل خود گردان و از طریق امور عشایر یا جهاد کشاورزی ۲ یا ۳ روزی یک بار آبرسانی با تانکر برایشان انجام می‌شود.

با توجه به تحقیقات صورت گرفته از سوی آبفا به دلیل نشتی نفت در آب‌های زیر زمینی منطقه به طور کلی گزینه آب‌های زیرزمینی منتفی است و لکه‌های نفتی به وضوح در آب‌های زیرزمینی منطقه مشاهده شده است.

این پژوهشگر با اشاره به مطالعات صورت گرفته در حوزه آب تنها راه تامین آب دایمی برای شهر دهدز و روستا‌های اطراف آن را انتقال اب از دریاچه سد کارون ۳ می‌داند.

این سد حدود ۳ میلیارد متر مکعب آب در خود ذخیره دارد کار مطالعات آن هم انجام شده است وطرح انتقال آب از دریاچه سد کارون ۳ فقط منتظر تامین اعتبار است.

 

کیانی در ادامه از شرکت نفت و مخابرات خطوط لوله‌ی ایران (منطقه اصفهان) نام می‌برد شرکتی که سال هاست در منطقه سوخت سی ان جی به ظرفیت ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه در روز را به پالایشگاه‌های اصفهان انتقال می‌دهد.

همچنین دو ایستگاه پمپاژ و تاسیسات، تلمبه خانه‌ها و خانه‌های سازمانی نفت در منطقه فعالیت می‌کنند، تاسیساتی که باعث نشت نفت به آب‌های زیرزمینی منطقه شده اند.

وی با اشاره به نظام نامه وزارت نفت، عنوان کرد: وزارت نفت در راستای مسئولیت اجتماعی موظف به ارائه خدمات به مناطقی است که برداشت از آن مکان‌ها صورت می‌گیرد، اما متاسفانه در دهدز و روستا‌های اطراف آن، تنها باید شاهد لوله‌هایی بود که سوخت را به پالایشگاه اصفهان می‌برند و درقبالش مسئولیتی را متوجه خویش نمی‌بینند.

تصویر مردمی که در کنار لوله‌های نفت دبه‌های آب به دست می‌گیرند، شاید از نظر خیلی‌ها کلیشه‌ای باشد، اما واقعیت تلخ و گزنده‌ی این روز‌های دهدز و روستا‌های اطرافش است.

درگام اول برای پیگیری ماجرا به شرکت نفت رفتم و از آقای اورنگی درباره مسئولیت‌های اجتماعی نفت در این منطقه پرسیدم: آقای اورنگی با اشاره به نظام نامه نفت گفت: شرکت خطوط لوله مخابرات نفت، زیر مجموعه شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفت ایران هست و در تقسیم بندی‌ها در وزارت خانه حوزه وظایف هر شرکت مشخص است.

مسئولیت‌های اجتماعی نفت در ۳ رتبه تعریف شده است، رده اول مسئولیت اجتماعی اختصاص به شرکت مناطق نفت خیز جنوب دارد ومنظور شرکت‌ها یی است که در کنار مناطق مسکونی جانمایی شدند وآلاینگی ایجاد می‌کنند.

 

مسئولیتی متوجه نفت نیست 
اورنگی مدیر عامل شرکت خطوط لوله و مخابرات اصفهان با اشاره به این که ما در درجه بندی مسئولیت‌ها مشمول مسئولیت درجه ۳ می‌شویم تصریح کرد: بر اساس دستور العمل‌های نفت ما مجوز ورود به این مسائل را نداریم مگر در شرایط خاص و با مجوز معاون وزیر.  ولی با این حال در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی در حد تجهیزات و امکانات در حد بضاعتمان ورود می‌کنیم.

وی در ادامه بابیان این که این شرکت مسئول انتقال سوخت، از طریق ۱۰۰۰ کیلو متر خطوط لوله نفت از مسیر خوزستان تا اصفهان است عنوان کرد: حالا در نظر بگیرید ما بخواهیم تمام طول این هزار کیلومتر را حوزه مسئولیت‌های اجتماعی در نظر بگیریم، خدمات رسانی در طول این مسیر به بودجه نیاز دارد که با شرایط تحریم همخوانی ندارد.

آبفا : تنها راه آبرسانی به دهدز و روستا‌های اطراف اتتقال آب از سد کارون ۳ 
برای پیگیری بیشتراین موضوع به آبفا خوزستان رفتم. آقای صفاریان مجری طرح انتقال آّب از دریاچه سد کارون ۳، با اشاره به این که آبرسانی به روستا‌ها و شهر‌ها وظیفه ذاتی وزارت نیرو است گفت: در تاریخ ۹/۵/۹۷ جلسه‌ی ستاد بحران، در فرمانداری ایذه تشکیل شد که درآن جلسه مصوب شد آبرسانی به دهدز و روستا‌های اطراف به آبفا خوزستان واگذار شود.

صفاریان در ادامه با بیان این که تراز آب چاه دهدز از سال ۹۵ افت کرده است گفت: افت تراز آب باعث شد که سال ۹۷ چاه جدیدی وارد مدار بهره برداری شود.

به دلیل اختلاف ارتفاع ۱۶۰ متری در خود شهر دهدز، توزیع آب با مشکل مواجه بود، بنابراین یک مخزن ۲۰۰۰ متر مکعبی نصب شد وآب به صورت ثقلی از چاه به مخزن و از مخزن بین مشترکان توزیع می‌شود.

درحال حاضر در شهر دهدز ۱۷۰۰ مشترک آب وجود دارد و بین ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ متر مکعب آب، برای توزیع بین مشترکین منطقه نیاز است.

متاسفانه بعد از گذشت ۳ سال چاه ۳۰۰ متری که در منطقه حفر شده بود، ترازش پایین آمده و دبی آب چاه به ۱۵ لیتر بر ثانیه رسیده است.

در این موقعیت برداشت از منابع سفره‌های آب زیرزمینی دیگری مد نظر بود و با مشاهده لکه‌های نفتی در منابع آب زیر زمینی، آب قابل شرب تشخیص داده نشد.

از آن تاریخ به بعد تنها راه آبرسانی به دهدز و روستا‌های اطراف اتتقال آب از سد کارون ۳ در نظر گرفته شد و مطالعات طرح آغاز شد.

صفاریان در ادامه گفت در گام اول مجوز برداشت آب بود که این مجوزاز وزارت نیرو اخذ شد و در مرحله بعد مجوز عبور لوله‌های نفت از محل تاسیسات نفتی گرفته شد.

اخذ مجوز عبور لوله از تاسیسات نفتی یکسال زمان برد تا بالاخره در جلسه شورای تامین فرمانداری اجازه عبور لوله به آبفا داده شد.

صفاریان با اشاره به اینکه انتقال آب باید از روستای رکعت آغاز شود عنوان کرد: برای
انتقال آب از دریاچه سد به موارد زیر نیازاست:
۱۸ کیلومتر خط لوله ۱۴ اینچی فولادی ۳۵۰ میلی متری
۳ ایستگاه پمپاژ بین راهی
۱ تصفیه خانه حداقلی به همراه فیلتراسیون و کلراسیون
خرید زمین برای تاسیسات آب در محلی که از گسل دهدز عبور نکند
یک ایستگاه برداشت آب از روستای رکعت
مجری طرح انتقال آب دهدز و روستا‌های اطراف، اذعان داشت: همه موارد برای شروع کار پیش بینی شده است، اما متاسفانه ردیف اعتباری هنوز تخصیص پیدا نکرده است.

 

 

معاونت بهره برداری و توسعه منابع آب با بیان این که برآورد هزینه‌ها برای انتقال آب از دریاچه سد کارون ۳ حداقل ۱۰۰ میلیارد هزینه دارد گفت: مشکل اصلی ما تامین لوله است.

محمدی در ادامه ضمن گلایه ازشرکت نفت گفت: مخازن شرکت نفت و خطوط بین راهی عامل نشت نفت به آب‌های زیرزمینی شده و کور سوی امیدی که برای حفر چاه جدید داشتیم از بین برده است.

وی حفر چاه جدیدی که شرکت نفت مستقلا برای تاسیساتش حفر کرده با هیچ منطقی سازگار ندانسته و گفت:تامین آب باید به دستگاه‌های تخصصی اش سپرده شود.

نفت در گام اول باید چاهی که حفر کرده به آبفا تحویل دهد و، چون عامل نشت نفت بوده است، در راستای مسئولیت اجتماعیش در تامین لوله به آبفا کمک کند.

دهدز و روستاهایش  با اجرای این طرح دیگر تشنه نخواهند بود
محمدی مطالعات صورت گرفته از سوی آبفا برای انتقال آب از دریاچه سد را برای تامین آب ۲۰ سال آینده دهدز و روستا‌های اطراف را کافی و قابل پیش بینی دانست و دبی آب انتقالی از سد کارون ۳ را ۱۰۰ لیتر بر ثانیه تخمین زد.

 

راه پرپیچ وخم تامین اعتبار
وی در ادامه گفت: پیگیر تامین اعتبار طرح از منابع استانی یا ملی هستیم، یکی از راه‌های تامین اعتبار از طریق مواد ۱۰- ۱۲ ستاد بحران که در اختیار استانداری (اعتبار استانی) است وراه دیگر، هماهنگی با سازمان برنامه و بودجه است تا از طریق اعتبارات ویژه‌ای که تحت عنوان تنش‌های آبی در اختیار وزیر کشور است ردیف بودجه برایش تخصیص پیدا کند و آب و فاضلاب کشور پیگیر تامین اعتبار طرح شود.

وی با اشاره به این که چند سال گذشته بود که با امضای رئیس جمهور واز محل بودجه‌های ملی ۳۰۰ میلیارد تومان برای طرح جامع آب رسانی اصفهان اختصاص پیدا کرد گفت: با توجه به این که این موضوع در جلسات استانداری مطرح شده است گفت: مکاتبات و رایزنی‌ها با وزا آغاز شده و امید است که اعتبار این طرح تامین شود.

براساس پیش بینی‌ها تکمیل طرح انتقال آب از دریاچه سد کارون ۳، دو سال و نیم به طول می‌انجامد و با توجه به پایین امدن تراز آب چاه‌های دهدز جمعیتی بالغ بر ۲۰ هزار نفر هر روز به بحرانی که از راه می‌رسد نزدیک‌تر می‌شوند.

تنش آبی در هر نقطه‌ای از کشور با چشم پوشی ،  قابل پذیرش باشد در دهدز و ۱۱۰ روستای اطراف آن که در بین دو ابر سازه‌ی بتنی سد کارون ۳ و سد کارون ۴ محاصره شده اند و درمیان ۶ میلیارد متر مکعب آب غوطه ور هستند ،  قابل پذیرش نیست . 

این روزها با نزدیک شدن به فصل گرم سال و افت فشار آب ، لزوم تعامل بین سازمانی برای تامین بودجه و تسریع در آغاز عملیات اجرایی بیشتر از همیشه احساس می‌شود تا مردمانی که مثل درخت کیقباد  نماد زندگی و سرسختی هستند ، رنگ آرامش را ببینند  و کمر همت به آبادانی روستاهایشان ببندند .