چالش‌های نهادی و امنیتی اروپا در سال 2019

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صداوسيما؛ اتحادیه اروپا سالی پرکار و درعین‌حال پر چالشی را در پیش رو دارد. برگزاری انتخابات پارلمان اروپا (در ماه می)؛ انتخاب رئیس جدید کمیسیون اروپا (در ماه‌های ژوئن و اکتبر)؛ انتخاب رئیس جدید شورای اروپا (در ماه نوامبر)؛ انتخاب رئیس بانک مرکزی اروپا (در ماه اکتبر) و همچنین انتخاب نماینده عالی جدید اتحادیه برای امور خارجی و سیاست امنیتی از رخدادهای نهادی مهم اتحادیه اروپا در سال 2019 خواهند بود. در ضمن، برنامه بودجه پنج‌ساله برای سال‌های 2021 تا 2027 در سال 2019 تصویب خواهد شد و باید تکلیف ایده‌هایی چون تغییر روش انتخاب رئیس کمیسیون اروپا؛ ترکیب پارلمان اروپا؛ ترکیب کمیسیون اروپا و تأسیس سازمان "گفتگوی شهروندی" مشخص شود. این رخدادها در کنار خروج کامل بریتانیا از اتحادیه اروپا در آخر مارس؛ ابهام درباره وضعيت اقتصادی ایتالیا؛ واگرایی در همکاری‌های اروپایی و تغییر فضای امنیتی اروپا، سنگینی باری را نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا بر دوش خود احساس می‌کند.

چالش احزاب شکاک به اروپا و بی‌تفاوتی سیاسی مردم اروپا

به نظر می‌رسد، دو خطر عمده پیش روی اتحادیه اروپا، بی‌تفاوتی سیاسی مردم و پوپولیسم است. بر اساس نظرسنجی موسسه "یورو بارومتر"، 67 درصد شرکت‌کنندگان در نظرسنجی اخیر این موسسه عنوان داشته‌اند که کشورشان از اتحادیه اروپا بهره‌مند شده است رقمی که از سال 1983 بی‌سابقه بوده است. بااین‌وجود، اکثر شهروندان اروپایی معتقدند که اتحادیه اروپا در مسیر اشتباه قرار دارد (44 درصد به 32 درصد). این نظرسنجی همچنین نشانه‌های بارزی از گرایش مردم به احزاب ضد سیستم و شکاک به اروپا و کاهش اعتماد به احزاب سنتی و همچنین بی‌ ميلي مردم به شرکت در انتخابات پارلمان اروپا را در خود داشت. نکته قابل‌تأمل دیگر اولویت مبارزه با تروریسم برای مردم اروپا است به‌گونه‌ای که 49 درصد مردم اظهار داشته‌اند که خواستار تفوق مباحث مربوط به مبارزه با تروریسم در مناظرات انتخاباتی پارلمان اروپا هستند. مسئله اشتغال جوانان و مسئله مهاجرت نیز با 48 و 45 درصد، در رتبه‌های بعدی توجه مردم قرار دارند.[1]

انتخابات پارلمان اروپا به‌احتمال‌زیاد شاهد رقابت جدی بین احزاب شکاک به اروپا و احزاب اروپا گرا خواهد بود. در حال حاضر چهار گروه حزبی و سیاسی اصلی با گرایش‌های شکاک به اروپای پارلمان اروپا شامل : حزب مردم اروپایی به رهبری حزب فیدز مجارستان؛ گروه محافظه‌کار و اصلاح گران اروپایی به رهبری حزب قانون و عدالت لهستان؛ گروه اروپای آزادی و دموکراسی به رهبری حزب پنج ستاره و لیگ ایتالیا و اروپای ملل و آزادی به رهبری جبهه ملی فرانسه هستند. گروه‌هایی که در تلاش برای تقویت جایگاه خود خواهند بود. جایگاه ضعیف احزاب سنتی به‌ویژه احزاب سوسیالیست، نیز نشانه آن است که احتمالاً ده‌ها کرسی سوسیالیست‌ها در انتخابات پارلمان اروپا به‌ویژه از کشورهای آلمان؛ فرانسه؛ ایتالیا و لهستان از دست خواهد رفت.

اتحادیه اروپا چاره‌ای جز مبارزه با قطبی شدن جوامع اروپایی ندارد. درواقع قطبی شدن جوامع اروپایی در سطح دولت‌های عضو، بر کارکردها و عملکرد مؤثر اتحادیه اروپا اثر منفی می‌گذارد و زمیني حاصلخیز را برای احزاب اقتدارگرا؛ غیر لیبرال و پوپولیست مهیا می‌کند. احزابی که به‌شدت به منطق "ما در برابر دیگران" وابسته هستند. دیگرانی که می‌توانند مهاجران؛ نخبگان حاکم؛ نهادهایی چون اتحادیه اروپا و یا برندگان جهانی‌شدن باشند.

چالش هاي ناامنی اجتماعی- اقتصادی؛ فرهنگی و اجتماعی؛ نسلی؛ فنّاورانه و امنیتی

به نظر می‌رسد احساس ناامنی اجتماعی اقتصادی؛ ناامنی فرهنگی و اجتماعی؛ ناامنی نسلی ، ناامنی فنّاورانه و ناامنی امنیتی مهم‌ترین پیش‌ران‌های سوخت‌رسان به احزاب پوپولیست هستند. به‌عنوان‌مثال تعداد روزافزونی از مردم معتقدند که تنها بخش‌های ممتاز جامعه از منافع جهانی‌شدن بهره‌مند شده‌اند. در ضمن تعداد رو به تزایدی از مردم (حتی در میان آنانی که عواقب منفی اقتصادی جهانی‌شدن را احساس نکرده‌اند)، نگران فرسایش ارزش‌ها، هنجارها و هویت خود هستند. همچنین بسیاری از جوانان اروپایی خود را به‌عنوان"نسلی ازدست‌رفته" به‌حساب می‌آورند که از ثروت نسل‌های پیش از خود بی‌بهره هستند و چشم‌انداز آینده آن‌ها نا روشن است. احساس ناامنی فنّاورانه نیز مسئله قابل‌تأملی است. به این معنا که بخش‌های مهمی از جامعه احساس می‌کنند که از توسعه  فن‌آوری عقب مانده‌اند و درنتیجه، زندگی شخصی و شغلی آن‌ها در معرض خطر فن‌آوری قرار گرفته است. احساس ناامنی از تهدیدت تروریستی؛ جرائم سازمان‌یافته؛ بی‌ثباتی‌های منطقه‌ای و تنش‌های ژئوپلیتیکی نیز بر سپهر امنیتی اروپا سایه افکنده است.

چالش تعادل بخشی در اروپا

انتخاب روسای جدید نهادهای اروپا در سال 2019، نشانه‌ای از حساسیت ترکیب میان منافع دولت‌های عضو اتحادیه اروپا و تعادل بخشی بین شمال و جنوب قاره و همچنین در سطحی پائین تر، تعادل بخشی بین شرق و غرب را نشان خواهد داد. این مسئله البته در متن بروز آشفتگی‌های سیاسی در کشورهای اصلی اتحادیه یعنی آلمان؛ فرانسه، ایتالیا و اسپانیا و احتمال تحرک بیشتر سایر کشورهای اروپایی خود را بیشتر نشان می‌دهد. درواقع، انتصاب رئیس کمیسیون اروپا و رئیس بانک مرکزی اروپا محلی برای رقابت و چالش بین شمال و  جنوب اروپا در حوزه اصلاحات و سیاست پولی منطقه یورو خواهد شد. در ضمن، ضعف نسبی قدرت‌های اصلی اتحادیه اروپا پنجره فرصتی را برای نقش‌آفرینی کشورهای کوچک‌تر از طریق ایجاد ائتلاف‌های جدید خواهد گشود. به‌عنوان‌مثال، کشورهای اروپای شمال به رهبری هلند، همکاری‌های خود را در ماه‌های اخیر افزایش داده‌اند. این ائتلاف به رهبری هلند در حوزه انتقاد به برنامه‌های تقسیم ریسک مالی منطقه یورو و پیگیری اجرای دقیق‌تر قوانین مالی اتحادیه اروپا همگراتر عمل می‌کنند. در ضمن برگزیت با خارج کردن انگلستان به‌عنوان عضو شمالی، بزرگ و لیبرال این اتحادیه، به‌احتمال‌زیاد بر موازنه قوای داخلی و گروه‌بندی‌های اتحادیه اروپا اثر خواهد گذارد. به‌عنوان‌مثال، متحدان شمالی انگلستان ازجمله کشورهای حوزه نوردیک و هلند، با تضعیف موقعیت خود در اتحادیه مواجه خواهند شد و کشورهای جنوبی اتحادیه، جایگاه بهتری در تصمیم‌گیری آن خواهند یافت. یکی از پیامدهای این مسئله می‌تواند تلاش بیشتر کشورهای حوزه نوردیک و هلند برای یافتن متحدان جدید باشد. در ضمن در بستر مواجهه با آلمانی کم اقتدارتر در اتحادیه، کشورهای کوچک‌تر حوزه نوردیک و کشورهای اروپای شرقی احتمالاً فرصت بیشتری برای انتخاب رهبران آینده اروپا خواهند یافت.

نتیجه

به لحاظ سیاسی و امنیتی، سال 2019 سالی بسیار مهم برای اتحادیه اروپا خواهد بود. درواقع در این سال ایجاد تغییراتی عمده در موازنه داخلی اتحادیه اروپا چه در سطح دولت ملت‌ها و چه در سطح نهادهای اروپایی دور از ذهن نیست. در این چارچوب، مدیریت رقابت‌های داخلی اروپا در حوزه انتخابات پارلمان اروپا و انتخاب روسای نهادهای اصلی اتحادیه به همراه مواجهه با مسئله تضعیف جایگاه احزاب سنتی اروپا گرا و تقویت موقعیت احزاب شکاک به اروپا از مهم‌ترین دغدغه‌های اتحادیه اروپا در سال 2019 خواهد بود. این نکته ازجمله ازآنجا اهمیت می‌یابد که شکاف بین شمال و جنوب و شکاف بین شرق و غرب اروپا می‌تواند سیستم حکمرانی اکثریت در پارلمان اروپا را اگر نه غیرممکن، حداقل دشوار سازد. دیگر آنکه حتی در صورت تحقق سناریوی حفظ کنترل مجدد پارلمان اروپا توسط نیروهای طرفدار اتحادیه اروپا، با تقویت احتمالی جایگاه و عملکرد احزاب شکاک به اروپا، شاهد واگرایی بیشتر و تصویب سخت‌تر قوانین اروپایی خواهیم بود.   

نکته نگران‌کننده برای اروپا اینجاست که تحولات ژئوپلیتیکی، کنشگری جهانی بیشتری را از جانب اروپا ایجاب می‌کند. بروز مناقشات تجاری با آمریکا در کنار تصمیم اخیر ترامپ در بیرون کشیدن نیروهای آمریکایی از سوریه و استعفای متیس به عنوان یکی از همراهان جدی روابط یورو آتلانتیکی ،ورود فعالانه اتحاديه اروپا  را درعرصه هاي جهاني در برابر امريکاي دوري گزين ايجاب مي کند . دیگر آنکه اصلاحات سازمان تجارت جهانی و یا حضور فزاینده چین در اروپا و همچنین مواجهه با روسیه‌ای کنش گرتر نیازمند اتخاذ رویکردهای برون‌گراتر از طرف اتحادیه اروپا است. بااین‌وجود، در صورتي که اروپا همچون گذشته درگیر موازنه بخشی داخلی و درگیری‌های نهادی خود باشد بیشتر درون‌گرا می‌شودو در حوزه کنش‌های خارجی به بازیگری کم اثرگذارتر تبدیل خواهد شد.

حسین مفیدی احمدی پژوهشگر مسائل اروپا

[1] -http://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20180522IPR04027/public-opinion-survey-finds-record-support-for-eu-despite-brexit-backdrop