به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صداوسيما، اتحادیه اروپا تنها با مسئله خروج انگلیس از این اتحادیه (برگزیت) یا کشمکش تجاری با آمریکا روبرو نیست. درگیریهای لفظی و دیپلماتیک بین ایتالیا، مالت و فرانسه بر سر این که چه کشوری باید مسئولیت حدود ۶۳۰ پناهجوی نجات یافته از امواج آبهای ساحلی اروپا را بپذیرد، نشان میدهد که بزرگترین چالشی که امروزه قاره سبز با آن روبروست چالش آوارگان و پناهجویانی است که از دیگر مناطق جهان به سوی اروپا سرازیر میشوند.
در سالهای اخیر صدها هزار پناهجو از آسیا و آفریقا از طریق دریای مدیترانه خود را به اروپا رسانده اند. بسیاری از آنها به امید یافتن زندگی بهتر به سوی اروپا روانه شده اند و برای رسیدن به این قاره به سختترین و خطرناکترین روشها متوسل شده اند. اما مسئله به همین جا ختم نمیشود. شمار زیادی از آوارگانی که در مسیر عزیمت به اروپا بوده اند اکنون در ترکیه استقرار یافته اند. کشور کوچک لبنان نیز به همراه اردن تقریبا دو میلیون آواره را در خود جای داده اند. این سه کشور به عنوان حائلی بین پناهجویان و اروپا عمل کرده اند.
در عین حال، بحرانی که موجودیت اروپا را تهدید میکند دشمنی است که در درون این اتحادیه وجود دارد: ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا، که بزرگترین بلوک اقتصادی در جهان محسوب میشوند، در مدیریت آوارگان و پناهجویانی که به طور جمعی به سوی قاره سبز روان شده اند ناتوان هستند.
اصلاحات در حوزه مدیریت پذیرش پناهجویان از سیاستهای ملی کشورهای عضو اتحادیه اروپا متاثر است. اعضای اتحادیه اروپا بر سر این که چه کسی باید مسئولیت آوارگان و پناهجویان را بر عهده بگیرد با یکدیگر اختلاف نظر دارند. این کشورها بر سر این که سهم هر یک از آنها از تعداد پناهجویانی که به قاره اروپا وارد میشوند چه میزان باشد با یکدیگر اختلاف نظر دارند.
برخی کشورهای عضو اتحادیه اروپا، مانند یونان و ایتالیا، که بیشترین شمار پناهجویان از سواحل آنها به اروپا میآیند، احساس میکنند که دیگر اعضای این اتحادیه آنها را در مواجهه با چالش آوارگان تنها گذاشته اند. شمار دیگری از کشورهای اروپایی به استقرار نیرو در مرزهای خود مبادرت ورزیده، موانع مرزی ایجاد کرده و محدودیتهایی را برای تردد اتباع سایر کشورها در مرزهای خود به وجود آورده اند. در عین حال، برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز از پناهجویانی که به قلمرو آنها آمده اند استقبال کرده اند.
آن دسته از کشورهای عضو اتحادیه اروپا که در این ارتباط به تنهایی و مستقل عمل کرده اند خشم سایر کشورهای عضو این اتحادیه را بر افروخته اند. به نظر میرسد اعتماد متقابل میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا از بین رفته است.
احزاب و جناحهای مخالف ورود آوارگان و پناهجویان به اروپا از هرج و مرجی که در این زمینه به وجود آمده است نهایت بهره را برده اند. آنها با دامن زدن به نگرانی و ترس از ورود مهاجران خارجی به اروپا توانسته اند آرای رای دهندگان اروپایی را به خود جلب کنند.
فرانس تیمرمانس Frans Timmermans، نایب رئیس کمیسیون اروپا، هشدار داد: ‹‹تا زمانی که ما کشورهای عضو اتحادیه اروپا نپذیریم مشکلی جمعی داریم که تنها با ارائه راه حلهای جمعی امکان حل و فصل آن وجود دارد، نخواهیم توانست راه حلی پیدا کنیم. اگر به دنبال راه حل جمعی نباشیم همه ما ناکام خواهیم ماند. ››
کشورهای عضو اتحادیه اروپا در حال حاضر سرگرم بررسی و رایزنی برای یافتن راه حلی جهت جلوگیری از مواجه شدن با این شکست و ناکامی هستند. آنها در تلاشند که مقررات مربوط به پناهجویان در اتحادیه اروپا، موسوم به ‹‹مقررات دوبلین›› Dublin Regulation، را اصلاح کنند.
این مقررات مبنای سفرهایی است که میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا انجام میشود و طی آن شهروندان کشورهای عضو نیازی به اخذ روادید ندارند. اگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا نتوانند اصلاحاتی را که لازم است در ‹‹مقررات دوبلین›› به عمل آورند، آنگاه باید پذیرفت که ناقوس مرگ رفت و آمدهای آزاد میان کشورهای عضو این اتحادیه، که یکی از دستاوردهای مهم اتحادیه اروپا محسوب میشود، به صدا درآمده است.
کشورهای عضو اتحادیه اروپا اکنون به مدت دو سال است که تلاش ناموفق و بی فرجامی را برای اصلاح ‹‹مقررات دوبلین›› شروع کرده اند. آنها تلاش کرده اند که بزرگترین تناقض موجود در این مقررات را مرتفع کنند: اولین کشور اروپایی که پناهجویان به آن گام مینهند باید به آن پناهجویان کمک کند. این مسئله بزرگترین چالش در ‹‹مقررات دوبلین›› محسوب میشود. اما این ماده قانونی به معنای آن است که کشورهای اروپایی واقع در سواحل مدیترانه، یعنی کشورهایی مانند یونان و ایتالیا، اولین مقصد اروپایی این پناهجویان هستند و این دسته از کشورهای اروپایی باید مسئولیت بیشتری را در قبال پناهجویان بپذیرند. پناهجویانی که از سواحل مدیترانه به اروپا وارد میشوند از طریق ترکیه و لیبی به سوی اروپا حرکت میکنند.
این ماده قانونی در کانون بحثهایی بود که این هفته در ارتباط با کشتی نجات آکواریوس مطرح شد. آکواریوس یک کشتی نجات بود که حدود ۶۳۰ پناهجو را در آبهای ساحلی دریای مدیترانه نجات داد. در میان این پناهجویان شماری از زنان باردار و کودکان حضور داشتند.
ایتالیا که کنترل عملیات نجات در مدیترانه را بر عهده دارد از پهلو گرفتن این کشتی در سواحل این کشور جلوگیری کرد. مقامات ایتالیایی مدعی شدند که کشور کوچک مالت، که یکی از کشورهای اروپایی است، به محلی که این پناهجویان در آن جا یافت شده اند نزدیکتر است و بر اساس مقررات اتحادیه باید مسئولیت این پناهجویان را بپذیرد.
در این میان، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، از مقامات ایتالیایی انتقاد کرد و آنها را به اتخاذ رفتاری مسئولیت ناپذیرانه متهم کرد. دولت پوپولیست جدیدی که به تازگی در ایتالیا به قدرت رسیده است از این موضع گیری رئیس جمهور فرانسه برآشفته شد. در واقع، فرانسه نیز با نقض قوانین و مقررات مربوط به آوارگان و پناهجویان در اتحادیه اروپا، مرزهای خود را به شدت کنترل میکند تا از ورود هزاران آواره و پناهجویی که قصد دارند ایتالیا را ترک کنند جلوگیری کند.
اما دولت چپ میانه که به تازگی در اسپانیا به قدرت رسیده است به داد این آوارگان و پناهجویان رسید و به کشتی نجاتی که آنها را حمل میکرد اجازه داد در سواحل والنسیا پهلو بگیرد. این کشتی روز یکشنبه به سواحل والنسیا خواهد رسید. اسپانیا در روزهای جمعه و شنبه نیز تعداد ۹۳۳ پناهجوی دیگر را که با جمعا ۶۸ قایق به سوی اروپا در حرکت بودند از آب نجات داد. اسپانیاییها همچنین جسد چهار نفر از پناهجویان غرق شده در سواحل این کشور را نیز پیدا کردند.
روبرتا متسولا Roberta Metsola، از شخصیتهای برجسته اروپایی که در حوزه مسائل مربوط به پناهجویان صاحب نظر است، در گفتگو با آسوشیتدپرس گفت: ‹‹مسئله آوارگان و پناهجویان مسئلهای نیست که کشورهایی مانند مالت، ایتالیا، یونان و یا اسپانیا را در مواجهه با آنها تنها گذاشت. آن دسته از کشورهای عضو اتحادیه اروپا که در سواحل مدیترانه واقع نیستند، نمیتوانند به بهانه این که در سواحل این دریا قرار ندارند از زیر بار پذیرش مسئولیت شانه خالی کنند. ››
این مسئله چنان حساس است که ریاست دورهای اتحادیه اروپا ماهها رایزنی و مذاکره پشت پرده برای یافتن راه حلی در این زمینه انجام داده است، اما این رایزنیها و مذاکرهها تا کنون راه به جایی نبرده است. مسئله این است که معضل آوارگان و پناهجویان در اروپا یک معضل سیاسی است نه یک معضل فنی و تکنیکی.
مجارستان و لهستان از پذیرش آوارگان و پناهجویان خودداری ورزیده اند. سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا هم در برنامهها و تلاشهای گذشته اتحادیه اروپا برای تقبل مسائل و هزینههای مربوط به پناهجویان همکاری لازم را به عمل نیاوردند.
این مسئله فشارهای سیاسی داخلی بر آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان، را افزایش داده است. او در سال ۲۰۱۵ از بستن درهای آلمان بر روی پناهجویان خودداری کرد. بسیاری از این پناهجویان از جنگهای داخلی در عراق و سوریه فرار کرده به سوی اروپا روانه شده بودند. هورست سیهوفر Horst Seehofer، وزیر کشور آلمان، اکنون هشدار داده است که پناهجویان ثبت نام شده در سایر مناطق را از این کشور اخراج خواهد کرد.
در عین حال، اتریش و دانمارک پیشنهاد داده اند که اردوگاههای متعلق به پناهجویان را در خارج از کشورهای اروپای غربی، مثلا در بالکان، ایجاد کنند. الیزابت کولت Elizabeth Collett، مدیر ‹‹موسسه سیاست مهاجرت اروپا›› میگوید چنین برنامههایی نشان دهنده اوضاعی وخامت بار در آینده است.
رهبران کشورهای اروپایی خواستار آن شده اند که تا پایان ماه جاری میلادی راه حلی برای مواجهه با مشکل پناهجویان در اروپا پیدا شود اما تا کنون هیچ راه حلی یافت و معرفی نشده است. مرکل و دیگر رهبران اتحادیه اروپا در نشست ۲۸ و ۲۹ ژوئن خود مجبورند بار دیگر بر روی مسئله پناهجویان متمرکز شوند. با به قدرت رسیدن دولت پوپولیست جدید در ایتالیا، که وزیر کشورش به تازگی اعلام کرده است دهها هزار پناهجوی خارجی در این کشور را به زودی اخراج خواهد کرد، چنین به نظر میرسد که دستیابی اروپاییها به هرگونه مصالحه بر سر موضوع پناهجویان بسیار مشکل خواهد بود.